Over dit werk (tekst van Jaap W. Brouwer, samensteller Van Rappard tentoonstelling Van Gogh Museum 1974) :

Binnen het oeuvre van Anthon van Rappard neemt dit schilderij van een landschap (zie noot 1 ), een aparte plaats in.
De thema’s in Van Rappard’s werk hebben voor het grote deel de arbeidende mens als onderwerp, zoals weefsters in Drenthe en Nuenen, werkende blinden, tegelschilders, zilversmeden, oude vrouwen in tehuizen, steenbakkers, blinde borstelmakers en wolververs in Haarlem.
Van Rappard moet een bijzondere edelman zijn geweest om in zijn milieu zich met zulke onderwerpen bezig te houden. Voor Vincent van Gogh zal deze keuze van zijn vriend zonder meer een pré zijn geweest. Tussen 1880 en eind 1885 waren ze met elkaar bevriend. (zie noot 2)
Beiden schilderden de zwoegende mens en gezamenlijk werkten ze in die tijd in Brussel, Etten, Den Haag, Utrecht en Nuenen. In Vincent’s Brabantse periode lag de nadruk vaak op de wevers, waarvan verschillende voorbeelden in Nederlandse musea zijn te vinden. (zie noot 3 ). Eveneens zijn Van Rappard’s sociaal geëngageerde werken in vele publieke collecties opgenomen en geëxposeerd. (zie noot 4)

Er was een levendige uitwisseling van inzichten en ideeën tussen Vincent en Anthon in hun brieven die resulteerde in verscheidene atelier bezoeken wederzijds. Ik beperk mij nu tot de bezoeken die voor het schilderij “Aan de Kromme Rijn” van belang zijn. In maart 1884 stuurde Van Gogh drie zendingen tekeningen naar Van Rappard. Op 17 mei 1884 neemt Anthon de tekeningen mee terug naar Nuenen, waar hij dan tien dagen blijft werken met Vincent.
Omstreeks 14 oktober van hetzelfde jaar gaat Van Rappard opnieuw naar Nuenen om te schilderen en keert begin november terug naar Utrecht.
Het is duidelijk dat Van Rappard in Vincent’s atelier vele studies, schetsen en schilderijen zag van populieren, bomen lanen en boom silhouetten die afstaken tegen het zwerk. Af en toe zijn Vincent’s schilderijen gestoffeerd met enkele figuren en hier en daar een hekje. Al deze werken vertellen ons iets over de immense natuur en de nietigheid van de mens, zoals van Gogh die ervaarde.
We mogen aannemen dat Vincent’s werk een diepe indruk op Anthon heeft gemaakt. Hoogstwaarschijnlijk heeft hij zich bij het schilderen van “Aan de Kromme Rijn”, waarvoor hij ook enkele schetsen maakte, ( noot 1 )  laten leiden door de indrukken die hij bij zijn laatste bezoek aan Nuenen had opgedaan. Vergelijk ook hiermee de werken van Gogh’s uit deze periode. ( zie noot 5 ) .
Landschappen zijn zeldzaam in Anthon’s werk. Misschien dacht hij bij het schilderen van dit landschap terug aan Vincent, aan hun vriendschap die zo abrupt geëindigd was door verschil van inzicht en de wederzijdse pittige kritiek op elkaars belangrijkste schilderijen. Met name de “Aardappeleters” en de “Steenfabriek”.
Het schilderij “Aan de Kromme Rijn “ is een buitenbeentje in zijn oeuvre. Bij de samenstelling van de Van Rappard tentoonstelling in het Van Gogh museum te Amsterdam in 1974, is mij dat niet zo opgevallen. De nadruk lag toen vooral op Anthon als schilder van de arbeidende klassen, een onderwerp dat hem met Vincent van Gogh verbond.
Misschien is dit schilderij wel een stil afscheid, indachtig Vincent’s woorden: “ Als je echt van de natuur houdt, dan vind je schoonheid overal”.

Jaap W. Brouwer, zomer 2020

1) Jaap W. Brouwer, Jan Laurens Siesling. Anthon van Rappard, companion & correspondent of Vincent van Gogh, his life & all his works. Amsterdam 1974 . Vincent van Gogh Museum, Maarssen Garry Schwartz. Catalogus nummers 141, 142, 143.
2) In de brieven van Vincent aan Theo van Gogh wordt Van Rappard 163 keer aangehaald. Bovendien schreef Vincent 55 brieven aan Van Rappard. Zie: “De brieven van Vincent van Gogh”. s’Gravenhage, SDU,1990.
3) Vincent van Gogh museum in Ansterdam, Centraal Museum Utrecht, Noord Brabants Museum in s’Hertogenbosch en Rijksmuseum Amsterdam.
4) Museum Boymans van Beuningen, Zeeuws museum in Middemburg, Museum Helmond, Kröller Müller museum, Gemeentemuseum in Den Haag, Stedelijk Museum Amsterdam, Museum Terschelling, Drenths Museum in Assen en Stichting Hannema de Stuers in Heino,
5) J.B.de la Faille,.The Works of Vincent van Gogh.His paintings and drawings. Amsterdam Meulenhof International, 1970. Vergeljik de volgende nummers in deze catalogus: F 428, F 464, F 468, F 470, F 518, F 520 en F 523.